Özel Röportaj / Ebru Okanlar
Okulların açılmasıyla birlikte çocuklarda ekran bağımlılığı endişesi yeniden gündeme geldi. Tatil döneminde spor ve sanat aktiviteleriyle vakitlerini değerlendiren çocuklar, okul döneminde ekran karşısında daha fazla zaman geçirmek istiyor. Peki, bu süreçte ebeveynler özellikle de anneler nasıl bir yol izlemeli? Uzman Psikolog Elif Kırmaç ile ekran detoksu ve ailelerin rolünü konuştuk.
“Anneler öğretmenlerle iş birliği yapmalı”
Okul döneminde anneler çocuklarını ekrandan nasıl uzak tutmalı?
Annelerin hem çocuklarıyla hem de öğretmenleriyle iş birliği yapması çok önemli. Ekran saatleri, okul sonrası dinlenme, yemek ve sosyal etkinliklerden sonra planlanmalı. Çocuk direkt ekrana yönelirse hem okulda öğrendiklerini sindiremez hem de yeme düzeni bozulabilir. Kontrolsüz ekran kullanımı saldırganlık, konuşma bozukluğu ve içe kapanıklığa yol açabilir.
“Kurallar net olmalı, taviz verilmemeli”
Çocuklar ekran süresi konusunda direnç gösterdiğinde anneler nasıl davranmalı?
Kuralların olduğunu çocuğa net şekilde hatırlatmalılar. Ağlasa bile taviz verilmemeli. Çocuğun ekran süresi mutlaka ebeveyn kontrolünde olmalı. Ayrıca çocuk ekranda ne izliyorsa, anne-baba da bunu takip etmeli ve sonrasında sohbet ederek bilinçli bir süreç yaşatmalı.
“0–3 yaş sıfır ekran”
Peki ideal ekran süresi ne olmalı?
Ben özellikle ilk 3 yaş için sıfır ekran sürecini destekliyorum. 3 yaş sonrası için günlük 15–20 dakikalık kısa aralıklarla ekran izlenebilir. İlköğretim çağındaki çocuklarda ise ekran süresi aralıklarla toplam 1–2 saati geçmemeli. Aksi durumda çocukta dikkat eksikliği, hiperaktivite, yeme bozukluğu ve akademik başarısızlık görülebiliyor.
“Ekran yerine sosyal aktiviteler sunun”
Çocuklar ekran yerine neler yapabilir?
Çocuğu sosyal ve bedensel aktivitelere yönlendirmek çok önemli. Resim yapmak, şiir yazmak, evde oyuncak üretmek, ailecek oyun oynamak ya da çocuğu mutfak sürecine dahil etmek çok faydalı. Montessori teknikleriyle çocuğa planlı aktiviteler sunulabilir. Böylece ekran ihtiyacı zamanla azalır.
“Bağımlılığı ebeveynler besliyor”
Çocuğun ekran bağımlılığına girmesinin temel nedeni nedir?
Bunu net söylemeliyim: Çocuğun ekran bağımlısı olmasının en büyük nedeni ebeveynlerdir. Çocuk rutinle ve ilgiyle büyümelidir. Ona ekran vermek ilgilenmek demek değildir. Eğer ekran hayatın merkezine alınırsa çocuk hem bilişsel hem de sosyal gelişimde büyük zarar görür.
“Çocukların özgüveni artıyor”
Ekran detoksu sonrası çocuklarda nasıl değişimler gözlemliyorsunuz?
Ekran detoksu yapan çocukların özgüveni artıyor. Kendilerini daha iyi ifade ediyorlar, öfke kontrolünü daha rahat sağlıyorlar. Akademik başarıları yükseliyor, aile bağları güçleniyor. Öğretmenleriyle ve arkadaşlarıyla daha sağlıklı ilişkiler kuruyorlar.
“Uzman desteği almaktan çekinmeyin”
Ailelere son tavsiyeniz nedir?
Ekran bağımlılığıyla mücadele uzun ama çözülebilir bir süreçtir. Aileler çocuklarıyla göz teması kurarak ilgilenmeli, alternatifler sunmalı. Gerektiğinde psikolog desteği almaktan çekinmemeliler. Çocuğa sadece ekranı yasaklamak değil, yerine yeni bir dünya sunmak gerekir.
