Kahire’nin güneşli bir ofisinde, eski tarih kitapları ve parlayan bilgisayar ekranları arasında Ahmed El-Holy, tarihe dijital bir nefes katıyor. Dark Pyramid firmasının CEO’su olan Ahmed, dünyanın ilk gerçek zamanlı yapay zekâ destekli hiyeroglif çevirmeni Manetho’yu geliştirdi.
Manetho, yalnızca bir uygulama değil; Mısır’ın firavunlar dönemine açılan dijital bir kapı. Kullanıcılar, akıllı telefonlarıyla bir yazıtı taradığında hiyeroglifler anında Arapça, İngilizce, Fransızca, Çince, Japonca ve daha pek çok dile çevriliyor. Böylece hem Mısırlılar hem de turistler, antik tapınakların duvarlarındaki metinleri saniyeler içinde okuyabiliyor.
Fikir Nasıl Doğdu?
2024’ün başlarında Kahire’de bir müzeyi gezerken turistlerin hiyerogliflere boş gözlerle baktığını gören Ahmed El-Holy, “Tarihimizi neden herkes için erişilebilir kılmayalım?” sorusunu kendine sordu.
O dönem sosyal medyada yayılan ve bilimsel temeli olmayan iddialar da onu harekete geçirdi. Afro-merkezci bazı anlatıların tarihî gerçekleri çarpıtarak yayılması, Mısırbilimi demokratikleştirme fikrini güçlendirdi. Ahmed, alanın önde gelen uzmanlarıyla işbirliği yaparak özel bir yapay zekâ modeli geliştirdi.
Hiyeroglif Çözümü Neden Zor?
Hiyeroglifler, bağlama dayalı karmaşık piktogramlardan oluşuyor. Çoğu referans hâlâ dijital ortama aktarılmamış eski kitaplarda saklı. Bu durum, ChatGPT ve Gemini gibi genel yapay zekâların başarısız olmasına neden olmuştu.
Ahmed ve ekibi, Mısırbilimcilerle birlikte Piramit Metinleri ve dini yazıtlar gibi temel kaynakları dijitalleştirerek sıfırdan bir veri tabanı oluşturdu. New York Metropolitan Müzesi’ndeki Büyülü Stela, Kahire’deki Rahotep ve Nofret heykelleri, II. Amenhotep ve Kral Djoser gibi önemli eserler öncelikli olarak işlendi.
Artırılmış Gerçeklik ile Tarihi Canlandırıyor
Manetho sadece çeviri yapmakla kalmıyor; artırılmış gerçeklik (AR) teknolojisiyle heykelleri ve tapınakları canlandırarak ziyaretçiyi antik çağ atmosferine taşıyor.
Mısırbilimci Hüseyin Bassir’e göre:
“Bu uygulama, gençlerin kuru akademik metinlerden uzak, etkileşimli bir şekilde tarihimizle bağ kurmasını sağlıyor. Üstelik bilimsel güvenilirlikten ödün vermeden.”
Kullanıcılar Heyecanlı: “Atalarımın Sesini Duyuyorum”
Şu ana kadar 700 erken kullanıcıdan —250’si Mısırbilimci olmak üzere— gelen geri bildirimler oldukça olumlu. Genç bir kullanıcı olan Eman Rabie, deneyimini şöyle anlatıyor:
“Atalarımın metinlerini anlamak benim için bir dönüm noktası. Üstelik bunu Mısırlıların geliştirmiş olması gurur verici.”
Turistler de uygulamayı “müze deneyimini bambaşka bir boyuta taşıyan devrim niteliğinde bir fikir” olarak tanımlıyor.
Küresel Sahneye Açılan Mısır İnovasyonu
Manetho, Aralık 2024’te Huawei Sparkle İnovasyon Yarışması’nda birincilik kazandı, Mayıs 2025’te ise Çin’in Guangzhou kentinde “Dünyanın En İyi Girişimleri” arasında gösterildi.
Ayrıca Mısır Ulaştırma Bakanlığı’nın kuluçka merkezine seçildi, Avrupa Birliği’nden sertifikalar aldı ve UNESCO himayesindeki Uluslararası Müze Günü etkinliklerinde öne çıktı. Dark Pyramid, Manetho’yu “yüzde 100 Mısır teknolojisi” olarak konumlandırıyor.
Gelecek Planları: Hiyerogliften Sümerce’ye
Ahmed El-Holy’nin vizyonu yalnızca hiyerogliflerle sınırlı değil. Ekip, hiyeratik ve demotik yazıları, hatta Sümerce, Antik Yunanca ve Çince’yi kapsayacak şekilde sistemi genişletmeyi hedefliyor.
Ayrıca, çevirilerin yanında orijinal telaffuzların da duyulabileceği bir sesli deneyim planlanıyor. Ahmed’in sözleriyle:
“Yüzyıllar sonra ‘hyr wnfr’ ifadesini —merhaba ve hoş geldiniz— kendi kulaklarınızla duymayı hayal edin.”
Neden Önemli?
Manetho, sadece bir uygulama değil; kültürel mirasın korunmasına, turizmin dijitalleşmesine ve eğitime katkı sağlayan devrim niteliğinde bir teknoloji. Modern yapay zekâ ile kadim Mısır’ı birleştirerek, tarihin şifresini çözüyor ve geçmişi gelecek nesillere aktarıyor.
