Her yıl milyonlarca ton gıda çöpe gidiyor. Bu israfın önemli bir bölümü ise otellerde ve restoranlarda sunulan açık büfe ve serpme kahvaltı uygulamalarında gerçekleşiyor. Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu, bu tabloyu değiştirmek için kapsamlı bir çalışma başlattı.
Hazırlanacak rapor, sadece israfın boyutlarını değil, bu konuda atılabilecek adımları da içerecek. Raporun tamamlanmasının ardından, gıda israfını önlemeye yönelik yeni düzenlemeler gündeme gelecek.
Serpme Kahvaltı Tarih Mi Oluyor?
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı’nın (TİSVA) hazırladığı "2025 Yılı İsraf Raporu"na göre, gıda israfı küresel ölçekte de büyük bir kriz haline geldi. Dünya genelinde üretilen gıdanın üçte biri kaybediliyor ya da çöpe atılıyor. Bu durumun küresel ekonomiye maliyeti ise yaklaşık 1 trilyon dolar.
Her Beş Tabağın Biri Çöpe Gidiyor
Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı verilerine göre, 2024 yılında 74 ülkede toplam 343 milyon kişi akut gıda güvensizliğiyle karşı karşıya kaldı. Bu sayı bir önceki yıla göre yüzde 10 artış gösterdi.
BM Çevre Programı ise dünya genelinde yılda 1,5 milyar ton gıdanın çöpe gittiğini, yani her beş tabaktan birinin israf edildiğini vurguluyor.
Gıda Krizi Derinleşiyor: Açlık ve Obezite Yan Yana
Açlıkla mücadelede tablo çarpıcı. Her gün 25 binden fazla çocuk, açlık ya da yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybediyor. 783 milyon insan açlık çekerken, diğer yandan 1 milyardan fazla insan obez ya da aşırı kilolu. Bu sayının 2035’e kadar dünya nüfusunun yarısını aşması bekleniyor.
Türkiye’de Kişi Başına 102 Kilogram Gıda Çöpe Gidiyor
Türkiye’de gıda israfı endişe verici boyutlarda. TİSVA verilerine göre, her yıl kişi başına ortalama 102 kilogram yiyecek çöpe atılıyor. Türkiye genelinde yıllık gıda israfı 23 milyon tona ulaşıyor.
En çok israf edilen ürün grubu ise meyve ve sebzeler. Üretilen sebze-meyvenin yaklaşık yüzde 35’i sofraya ulaşmadan çöpe gidiyor. İsraf; evlerde, hizmet sektöründe, perakende zincirlerinde ve tedarik süreçlerinde yoğunlaşıyor.
Günde 12 Milyon Ekmek Çöpe Gidiyor
Türkiye'de her gün çöpe atılan ekmek miktarı yaklaşık 12 milyon adet. Bu rakam yıllık 4 milyar 380 milyona ulaşıyor. Yetkililer, yalnızca israfın yüzde 5’lik kısmının önlenmesiyle, on milyarlarca liralık tasarruf sağlanabileceğini ve yaklaşık 900 bin ailenin yıllık geçim giderlerinin karşılanabileceğini ifade ediyor.
“Açık Büfe ve Serpme Kahvaltı Ciddi İsrafa Yol Açıyor”
Konuya ilişkin açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu Üyesi Ramazan Bingöl, açık büfe ve serpme kahvaltı uygulamalarında ciddi israf yaşandığını vurguladı. Resmi verilere göre Türkiye'de yılda 23 milyon ton gıda israfı olduğunu belirten Bingöl, bu rakamın gerçekte çok daha yüksek olabileceğini söyledi:
“Ben bu rakamın en az iki katı olduğunu düşünüyorum. Gözlemlerim ve yapılan uygulamalar bu kanaati doğuruyor. Kişi başına yılda en az 102 kilogram gıda israfı yapılıyor.”
“Sadece Açık Büfelerde Tabağa Alınan 150 Gram Yemek Çöpe Gidiyor”
Bingöl, kısa süre önce otel işletmecileriyle yaptığı bir toplantıda israfın ulaştığı boyutları ele aldıklarını belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Sadece açık büfelerde, kişinin tabağına aldığı yemeklerin en az 150 gramı çöpe gidiyor. Bu korkunç bir rakam.”
Üretimden tüketime kadar olan süreçte yüzde 40’a varan israf yaşandığını belirten Bingöl, özellikle soğutma koşullarının yetersizliğinden dolayı her yıl milyarlarca liralık şarküteri ürününün çöpe gittiğini kaydetti.
“Hayvanlara Veriyoruz” Diyerek Atılan Gıdalar Doğayı da Bozuyor
Gıda israfının sadece ekonomik değil, aynı zamanda çevresel bir tehdit olduğunu belirten Bingöl, şunları söyledi:
“23 milyon tonluk israf sadece maddi bir kayıp değil. Bu ülkenin bereketi de gidiyor. Her yer ekmek artıklarıyla dolu. ‘Hayvanlara veriyoruz’ diyerek atılan bu yiyecekler doğayı da bozuyor. Çünkü insanlar için üretilmiş bu ürünler hayvanları hasta ediyor, doğal döngüyü bozuyor.”
Yasal Düzenleme Yolda
Ramazan Bingöl, açık büfe ve serpme kahvaltı uygulamalarıyla ilgili Kurul olarak aktif çalışmalar yürüttüklerini belirtti. Tüm paydaşlarla görüşmelerin devam ettiğini vurgulayarak, hazırlanacak raporun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunulacağını açıkladı:
“Türkiye’de belki de herkesin mutabık kaldığı tek konu israf. Herkes israf olduğunu kabul ediyor ama harekete geçilmemiş. Şimdi biz bu konuda harekete geçiyoruz. Gıda bankacılığı, yasal düzenlemeler, sürdürülebilir israf politikaları için çalışıyoruz. Çünkü artık gıda, Sayın Cumhurbaşkanımızın da ifade ettiği gibi, milli bir güvenlik meselesi.”