Geçen Cuma akşamüzeri Çanakkale’nin Troya Müzesi’ne giriyorum.
Daha şehire adımı attığım an öyle bir sosyoloji ile karşılaşıyorum ki;
Bir İzmirli olarak kafama yerleşen soru şu oluyor:
Kadınlar için Türkiye’de en özgür şehir İzmir midir? Yoksa Çanakkale mi?
Ama Çanakkale’ye gitme nedenim başka.
Önce onu yazıp sonra baştaki konuya döneceğim.
Çanakkale’ye Son yıllarda Türkiye’de benim için yükselen sanatçılardan birinin sergisi için gidiyorum.
Vuslat’ın…
Tam adı Vuslat Doğan Sabancı.
Vuslat diye yazıyorum.
Çünkü Doğan ve Sabancı isimleri, Türkiye’nin çok bilinen iki ailesine ait ve ben Vuslat’a, tamamen kendine ait bir başarının hakkını ve payesini vermek istiyorum.
Vuslat, Hürriyet Gazetesinin başkanlığından ayrıldıktan sonra, bence onu gerçekten o yapan alanına tamamen döndü.
Sanata yani.
GEÇİRDİĞİ KAZAYI BÜYÜK SANATA ÇEVİREN KADIN
Onun sanat serüvenini ilk gününden itibaren çok yakından takip eden insanlardan biriyim.
O süre içinde geçirdiği evrim onun içindeki dehayı tamamen ortayla çıkardı.
İki yıl önce geçirdiği talihsiz kaza, hayatını altüst etti, ama o kazanın içinden daha da büyümüş bir sanatçı olarak çıktı.
Üstelik o kazayı büyük bir fırsata çevirmeyi de başardı.
Daha önce Bilkent Üniversitesi ve Columbia Üniversitesi’nde gördüğü işletme ve ekonomi eğitiminin üzerine, şimdi Los Angeles’te Güzel Sanatlar eğitimini de ekliyor.
BAYBURT BOZKIRINDA BAŞLAYAN MODERN SANAT SERGİ ODESA’SI
Vuslat her sergisinde bana “Sanatta yer seçiminin” önemi ispat ediyor.
Çünkü çok yaratıcı ve cesur bir ye seçimi kabiliyeti var.
İlk sergisini Bayburt’ta Baksı Müzesi’nde açtı.
Bazıları abartılı bulabilir ama, bana göre, Anadolu Bozkırının ortasında kendi çapında mütevazı bir Guggenheim’dır o müze.
Vuslat’ın orada açtığı serginin adı “Emanet’ti…”
Çok sevmiştim o sergiyi..
O sergiyi geliştirerek daha sonra İstanbul’da Tophane-i Amire’de tekrarladı.
Aynı serginin, birbirinden çok farklı iki mekanda nasıl farklı duygulara yol açtığını orada anlamıştım.
Şimdi aynı yolculuğu Troya Müzesi’ne yapıyor.
KAPIDA BENİ GENÇ YAŞTA KAYBETTİĞİM ARKADAŞIM KARŞILIYOR
Müzenin kapısından girerken hüzünlendim.
Çünkü bu müzenin kurulmasında çok büyük emeği geçen arkadaşımız Yalçın Balcı’yı çok genç yaşta kaybettik.
Troya’nın her santimetrekaresinde hala onun izlerini görüyorum.
Hazırlanmasında çok büyük emeği olan iki harika Homeros klasiği benim için bir başyapıttır.
ARKEOLOJİ İLE İÇİÇE GEÇEN BİR MODERN SANAT
Vuslat’ın sergisi, Müzenin ana dokusu ile çok güzel içiçe geçirilmiş.
Müzeyi müze yapan özelliği hiç bozulmadan, görünürlüğü hiç eksiltilmeden, o antik kozmografyaya bir modern sanat sergisi eklemlenmiş.
Vuslat çalışmalarına heykelle başlamış ve çok özgün formlara imza atmıştı.
Şimdi yine çok kendine özgü bir çizgi sanatçılığına geçti.
Tamamen kendi dünyasının ürünü, özgün bir çizgiyi yakaladı.
Daha müzenin kapısından girerken, “İşte bu Vuslat” diyorsunuz.
Bir sanatçının kendine ait böylesine özgün aurayı yakalaması büyük başarı.
HARAKETSİZ BİR ARKEOLOJİNİN ORTASINDA HAREKETLİ HEYKELLER
Serginin orta yerinde hareketli heykeller, yüzyıllardır ayakta kalmış toprak altı eserlerin statikliği ortasında çok dikkati çeken bir duygu yaratıyor.
Bunlara bakarken Louvre müzesinin önündeki Piramit ve Buren sütunları geldi nedense aklıma.
ÇOK ÜNLÜ BİR İTALYAN KÜRATÖRÜN GÖZÜYLE TROYA
Serginin küratörlüğünü Paolo Colombo yapmış.
Colombo İtalya’nın Torino şehrinden bir sanat uzmanı.
New York’taki MoMA PS1’de sergi açan ilk Avrupalı sanatçı olmuş.
Cenevre’de Centre d’Art Contemporain’indirektörlüğü yapmış.
Geçişinde Roma’da ve Venedik Bienalinde çeşitli küratörlükler de var.
Yaz başındayız.
Ege’ye, Kaz Dağlarına, Assos’a, Ayvalık ve o yoldan Bodrum’a Gökova’ya inecek insanlara bu sergiyi tavsiye ederim.
KUTSAL KİTAPTAN SONRA EN İYİ BİLİNEN HİKAYE
Dedim ya Troya Müzesi benim için çok özel bir yere sahip.
Bana göre Türkiye’nin küresel alanda en tanınmış markalarından biri Troya…
Hatta en tanınmışı…
Çünkü arkasında “Troya” gibi muazzam bir hikâye var.
Dünyada insanların, Kutsal Kitap’taki yaradılış hikâyesinden sonra belki de en iyi bildikleri hikâye bu aynı zamanda.
YİNE AYNI SORU: TROYA MI EFES Mİ DAHA ÖNEMLİ MARKA
Ben Egeliyim ve çocukluğumdan beri Ephesus adıyla büyüdüm.
Evet Ephesus bugün dünyanın en önemli arkeolojik bölgelerinden birisi. Türkiye buna başka markaları da ekledi.
Allah için Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, özellikle arkeoloji alanında olağanüstü işler başardı.
Bu envantere muazzam bir Göbeklitepe ekledi.
Ama bana göre Troya bunların hepsinden daha önemli bir marka.
Çünkü arkasında çok güçlü bir insan hikâyesi var.
BU HİKAYENİN EN BİLİNEN İKİ SÜPER KAHRAMANI KİM
Efsaneye göre, Sparta’dan Troya’ya kaçırılmıştı. Troya savaşının kaybedilmesi ve Paris’in öldürülmesi üzerine oradan yine eski kocasının yanına, Sparta’ya dönmüştü.
Kocası ölünce, bir anlamda Rodos’a sürgüne gönderilmiş, orada da Rodos kralının karısı tarafından öldürtülmüştü.
Yani bu hikayenin en önemli iki ismi Helen ve Paris…
Onlar Troya hikayesinin iki “Super Hero’su…”
Yani bir tür Marvel kahramanı onlar.
İLK GİDİŞİMDE DİKKATİMİ ÇEKEN İKİ ŞEY ŞİMDİ NASIL
İlk gidişimde iki şey dikkatimi çekmişti.
İlk dikkatimi çeken şey şuydu:
Çanakkale Köprüsü'ne giden duble yolda
Troya Müzesi’ni gösteren işaret, neredeyse Behramkale’yi gösteren işaretten bile küçüktü.
Oysa insan bu müzenin öneminin, size daha Çanakkale köprüsünün girişinden itibaren hatırlatılmasını, anlatılmasını bekliyor…
MÜZEDE HERKES VAR BİR TEK GÜZEL HELEN YOK
İkinci dikkatimi çeken şey ise müzenin içindeydi.
Troya hikayesinin en önemli iki kapramanı Helen ve Paris diyoruz.
Ama Müzenin kuruluş hikâyesinin en önemli kahramanı ortada hiç görünmüyor.
Yani Güzel Helen veya Troyalı Helen sanki hiç yaşamamış.
Müzeyi baştan sona iki kere gezdim. Hiçbir yerde bir Helen tasviri görmedim.
Buna karşılık Athena gibi öteki kadın kahramanların tasvirleri var.
BUGÜN BİR MÜZE PAZARLAMACISININ YAPACAĞI İLK İŞ BİR HELEN KOYMAK
Helen’e ait ise sadece iki küçük iz var.
Biri duvardaki açıklayıcı panoların birinde üç cümlelik bir şey.
Bir de yine o duvarlarda üzerinde “Helen” yazan küçük bir ekran var, ama o da çalışmıyordu.
Oysa o müzeyle gelen insanların belki de yüzde 80’inin kafasında iki isim var:
Helen ve onu Sparta’dan kaçıran Paris…
Eminim bugünkü pazarlama anlayışına sahip bir müze küratörü oraya girse, baş köşeye koyacağı kahraman Helen olacaktır.
TROYA ANTİK KAZI MÜDÜRÜ PROF ASLAN DİYOR Kİ
Serginin açılışında Troya Antik Kenti Kazı Heyeti Başkanı Prof. Rüstem Aslan’la karşılaştım ve sohbet ettim.
2022’de müzeyi gezdikten sonra yazdığım yazıyı okumuş.
“Gözlemlerinizde çok haklısınız” dedi.
Sıkıntı şuradan kaynaklanıyormuş.
Müzede sergilenen bütün eserler o kazıda bulunan orjinal eserlermiş. Bugüne kadar Helen’le ilgili fazla bir şey bulamamışlar.
Ama bulmak için gayret sarfediyorlarmış.
Bence orijinal olmasa da müzede Helen’ianlatacak yararıcı bir görünüm sağlanabilir.
HELEN HEYKELİ GÖRMEK İSTİYORSANIZ OPET’İN TEVFİKİYE KÖYÜNE UĞRAYIN
Ama siz Troya kazı bölgesinde bir Troyalı Helen büstü görmek isterseniz, Müze yoluna saptığınızda göreceğiniz ve Opet tarafındanr restore ettirilen Tevfikiye köyünün meydanında görebilirsiniz.
Köy meydanında Troya efsanesinin bütün kahramanlarının replika büstleri var.
HAYATIMIN SONUNA KADAR HEP AYNI ŞEYİ SÖYLEYECEĞİM O KÖPRÜNÜN ADI YANLIŞ
Hayatımın sonuna kadar aynı şeyi yazacağım.
Çanakkale Köprüsünün adı “Troya” olmalıdır.
Bütün dünyaca bilinen bir isimdir bu ve daha konruludğu an bütün düyada bilinirliği anormal artar.
Ben bir adım daha ileri gidiyorum.
Çanakkale şehrinin adı da Troya olmalıdır.
İZMİR DAHİL HİÇ BİR ŞEHİRDE BU KADAR ÇOK ŞORTLU KIZ GÖRMEDİM
Geliyorum başta anlattığım sosyolojik gözleme.
Çanakkale’de çok dikkatimi çeken bir şey dikkatimi çekti.
Çanakkale çok moden bir şehir haline gelmiş.
İzmir dahil, Türkiye’nin hiç bir şehrinde sokakta bu kadar çok şortlu kız görmedim.
Şehirin sokaklarında insanı çok etkileyen bir özgürlük havası var.
Yani normal hayatın parçası olmuş bu yaşam tarzı.
Diyebilirim ki İzmir’de, İstanbul, Ankara, Antalya’da görmediğim bir sosyolojiydi bu.
Çanakkale’yi çok sevdim.
HELEN YOK AMA ÖZGÜR VE MODERN KADININ RUHU VAR
Anlayacağınız, Troya Müzesi’nde Helen figürü hala yok.
Ama Ege’nin, hayata katılmış, eğitimli, güzel ve özgür kadın ruhu Çanakkale sokaklarında serbestçe dolaşıyor.
Vuslat’ın sergisi de müzeye, Cumhuriyetin bir kadın sanatçısının yaratıcı dünyasını fazlasıyla taşımış.
